Thao Túng Tâm Lý Là Gì?
Thao túng tâm lý (hay Gaslighting) là một thủ thuật xuất hiện trong các mối quan hệ lạm dụng mà người thao túng khiến nạn nhân tự vấn bản thân, nghi ngờ về chính nhận thức cũng như cảm nhận trước đó của họ, từ đó điều hướng suy nghĩ và hành động theo mong muốn của người thao túng. Thuật ngữ này bắt nguồn từ một vở kịch cùng tên được viết năm 1938 bởi nhà soạn kịch người Anh Patrick Hamilton.
Nhận Biết Bạn Đang Bị Thao Túng Tâm Lý Trong Tình Yêu
Xúc Phạm Trước Mặt Người Khác
Một trong những dấu hiệu rõ ràng của thao túng tâm lý là khi đối tác thường xuyên xúc phạm hoặc hạ thấp bạn, cả trước mặt người khác và khi chỉ có hai bạn. Họ có thể sử dụng những lời lẽ châm biếm, mỉa mai để làm bạn cảm thấy mình kém cỏi hoặc không xứng đáng. Đôi khi, họ còn viện lý do rằng “tôi chỉ đùa thôi” để biện minh cho những hành vi này.
Khiến Bạn Nghi Ngờ Trí Nhớ Và Nhận Thức
Người thao túng tâm lý thường xuyên phủ nhận những điều họ đã nói hoặc làm, khiến bạn nghi ngờ trí nhớ và nhận thức của chính mình. Ví dụ, họ có thể nói “Tôi chưa bao giờ nói điều đó” hoặc “Bạn đang bị hoang tưởng” khi bạn cố gắng nhắc lại những sự kiện cụ thể.
Phủ Nhận Sự Thật
Trong các cuộc tranh cãi, người thao túng có thể rõ ràng phủ nhận những sự kiện dù bạn biết chắc chắn là họ sai. Họ có thể biện minh cho hành vi của mình bằng cách nói rằng bạn quá nhạy cảm hoặc quá cứng nhắc, khiến bạn cảm thấy mình đang phản ứng thái quá.
Kiểm Soát Quan Hệ Xung Quanh
Người thao túng tâm lý có thể cố gắng kiểm soát các mối quan hệ xung quanh bạn, ngăn cản bạn tìm kiếm lời khuyên từ gia đình hoặc bạn bè. Họ có thể đặt ra các quy tắc nghiêm ngặt về những gì bạn được phép nghĩ, nói, hoặc làm, và có thể cấm bạn tiếp xúc với những người có thể giúp bạn.
Luôn Khiến Bạn Cảm Thấy Mình Có Lỗi
Họ thường xuyên đổ lỗi cho bạn trong mọi tình huống, khiến bạn tin rằng tất cả các lỗi lầm đều do bạn gây ra, bất kể sự thật là gì. Họ có thể sử dụng những lời chỉ trích gay gắt và thậm chí làm cho bạn cảm thấy tội lỗi vì những việc mà bạn không hề làm sai.
Nói Dối Và Bóp Méo Sự Thật
Họ có thể nói dối hoặc bóp méo sự thật để tạo ra một thực tế sai lệch, khiến bạn cảm thấy bối rối và không biết phải tin vào điều gì. Họ có thể lấy thông tin của bạn và làm cho nó phù hợp với quan điểm của họ, biến câu chuyện theo hướng có lợi cho họ.
Gạt Bỏ Cảm Xúc Và Suy Nghĩ Của Bạn
Người thao túng có thể gạt bỏ cảm xúc của bạn, bảo rằng bạn đang phóng đại hoặc phản ứng thái quá. Khi bạn chia sẻ những rắc rối hoặc cảm xúc của mình, họ có thể giả vờ bận rộn, chuyển chủ đề sang bản thân họ, hoặc tìm cách để né tránh việc lắng nghe bạn.
Khiến Bạn Nghi Ngờ Bản Thân
Họ có thể làm bạn tự hỏi liệu bạn có xứng đáng với họ hay không, và dần dần làm bạn mất niềm tin vào chính bản thân mình. Họ có thể khiến bạn cảm thấy như mình luôn làm sai, và bạn bắt đầu nghi ngờ mọi quyết định và cảm xúc của mình.
Khiến Bạn Mất Tin Tưởng Vào Người Khác
Những hành vi thao túng tâm lý có thể làm bạn nhìn tiêu cực về những người xung quanh, khiến bạn mất hứng thú với những hoạt động hoặc mối quan hệ mà bạn từng yêu thích. Họ có thể làm bạn cảm thấy rằng chỉ có họ mới hiểu bạn và chỉ có họ mới đáng tin cậy.
Tác Động Đến Sức Khỏe Tinh Thần
- Mất Lòng Tin: Sau khi bị thao túng tâm lý trong một thời gian dài, bạn có thể cảm thấy niềm tin và sự tin tưởng vào tình yêu của mình bị sụp đổ. Bạn có thể gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa sự thật và dối trá, trở nên cảnh giác và đa nghi hơn.
- Cảm Giác Có Vấn Đề Về Tâm Lý: Những lời nói và hành vi của đối phương có thể khiến bạn cảm thấy như mình có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Bạn có thể bị thao túng đến mức tự nghĩ rằng mình đang điên hoặc không ổn, mặc dù thực tế là bạn hoàn toàn bình thường.
- Khó Khăn Trong Việc Điều Trị Tâm Lý: Nếu bạn không nhận ra hành vi thao túng, bạn có thể cảm thấy biết ơn vì họ vẫn quan tâm đến bạn, ngay cả khi sự quan tâm đó không lành mạnh. Điều này có thể làm bạn không tìm kiếm sự giúp đỡ từ bên ngoài, dẫn đến khó khăn trong việc phục hồi và điều trị tâm lý.
Đọc thêm:
Tại Sao Một Số Người Muốn Thao Túng Tâm Lý?
Những người thao túng tâm lý thường có cảm giác bất an sâu sắc hoặc tính cách tự ái. Họ có thể cảm thấy thiếu kiểm soát trong cuộc sống của mình và tìm cách kiểm soát người khác để cảm thấy mình có quyền lực. Hành vi thao túng có thể xuất phát từ sự bất an về bản thân hoặc từ nhu cầu kiểm soát mọi tình huống để cảm thấy an toàn hơn.
Hành Động Cần Làm
- Nhận Diện Dấu Hiệu: Quan trọng nhất là nhận diện các dấu hiệu thao túng tâm lý. Khi bạn nhận ra những hành vi này, bạn sẽ có khả năng đối phó và tìm cách bảo vệ bản thân.
- Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ: Đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, hoặc chuyên gia tư vấn tâm lý. Họ có thể giúp bạn nhìn nhận tình hình từ một góc độ khách quan và cung cấp những lời khuyên quý giá.
- Xem Xét Mối Quan Hệ: Đánh giá lại mối quan hệ của bạn và xác định nếu nó đang ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần của bạn. Nếu mối quan hệ này làm bạn cảm thấy không vui vẻ, nghi ngờ bản thân, hoặc tổn thương, có thể đã đến lúc phải xem xét lại và đưa ra quyết định về việc tiếp tục hay kết thúc mối quan hệ.
Kết Luận
Thao túng tâm lý trong tình yêu có thể gây ra những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần và cảm xúc của bạn. Nó có thể làm bạn cảm thấy bối rối, nghi ngờ chính bản thân, và làm suy giảm niềm tin vào tình yêu và mối quan hệ. Nhận diện sớm các dấu hiệu thao túng và tìm kiếm sự giúp đỡ là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe tinh thần và duy trì những mối quan hệ lành mạnh.
Nói Nghe hy vọng rằng với sự hiểu biết và sự cảnh giác, bạn có thể nhận diện và đối phó với thao túng tâm lý, từ đó xây dựng và duy trì những mối quan hệ yêu thương và hỗ trợ.
Đọc thêm: Mối Quan Hệ Ngắn Hạn – Nhưng Khiến Bạn Đau Khổ Lâu Dài?
Nguồn:
- Relationships Australia NSW: Gaslighting: Ý nghĩa và cách nhận biết
- The Gaslight Effect: How to Spot and Survive the Hidden Manipulation Others Use to Control Your Life. Robin Stern, The Guilford Press, 2007.
- Gaslighting: Recognize Manipulative and Emotionally Abusive People – and Break Free. Stephanie Moulton Sarkis, Da Capo Lifelong Books, 2018.
- The Emotionally Abusive Relationship: How to Stop Being Abused and How to Stop Abusing. Beverly Engel, New Harbinger Publications, 2002.